Gayaneh & Ayşe & Haçaturyan

by artist Paul Helm

Aram Haçaturyan’ı tanıttım size. Önemli eserleri arasında saydığım Gayaneh balesi, Aram Haçaturyan’ın 1941-1942 yıllarında bestelediği 4 perdelik ve 7 sahnelik bale süitidir. Prömiyeri 1942 senesinde, St. Petersburg’ta Marinski tiyatrosunda yapılmış olan baleden, daha sonra 3 adet konser süiti derlenmiştir. 

Haçaturyan'ın hayatını anlatırken size bestecinin en göze çarpan özelliği olduğunu söylediğim farklı kültürlerin balede kullanması okadar hissediliyor ki... 

Gayaneh balesinde Ukrayna, Kürt, Kafkas ve Ermeni temaları ön planda...

Baş kahramanı Gayaneh isminde vatansever bir ermeni kadındır ve kocasının vatana ihanetine şahit olması ile başına gelen olaylar anlatılır. 

İlk perdede sahne açıldığında, karşımıza ülke sınırına yakın bir kollektif çiftlik (kolhoz) manzarası çıkar. (Kollektif çiftlik, eski sovyetler birliğinde tarımsal devlet işletmelerine verilen isimmiş) Herkes harıl harıl çalışmakta ve pamuk hasatını toplamaktadır. Bir tek Gayaneh’in tembel kocası Giko hariç. Gayaneh, alkolik kocası ile tembelliği ve usulsüz davranışlarından kavga etmeye başlar. Bu sırada, çiftliğe genç kumandan Kazakof’un önderliğinde bulunan Sovyet sınır askerleri girer. Herkes adına Kazakof’a verilecek olan çiçek buketi, Gayaneh tarafından sunulur. Ancak, kocası Giko’nun sinirle buketi parçalaması ve ortadan kaybolması ile sahne kapanır.

İkinci perde, Gayaneh’in evinde başlar. Tüm köylü, kocasının yaptığını kınayarak, Gayaneh’i teselli etmektedir. Ama sevilmeyen kocası malesef çıkagelir ve herkes evi terk eder. 

Giko elbet bir plan üzerindedir....

Gece yarısı, çocuklarını ninni söyleyerek uyutmaya çalışan Gayaneh üç kaçakçının Giko’yu ziyarete geldiğini duyar. Pamuk çiftliğini yakarak, paralarını alıp yurtdışına kaçmayı planladıklarını duyan Gayaneh, vatanına ihanet edecek olan kocasını durdurmak ister. Ancak, kocası Gayaneh’i bir odaya kitleyerek, planlarının peşinden gider.

Buarada balenin en ünlü parçalarından biri olan Gayaneh’in ninnisini dinleyin derim..

Artık, dağlarda bir Kürt köyündeyiz. Gayaneh’in kardeşi Armen ve sevdiği Kürt kızı Ayşe’de bu köyde yaşamaktadır. Gayaneh’in kocası, planlarını gerçekleştirmek üzere, diğer 3 kaçakçı ile bu köye kaçarak, Ayşe’den yardım ister. Ancak, bir şeylerin peşinde olduklarını anlayan Ayşe, genç komutan Kazakof’a haber gönderir. Kendilerini ele vereceğini anladıkları Ayşe’yi öldürmeye karar veren kaçakçılar, planlarını gerçekleştiremeden komutan yetişerek Ayşe’yi kurtarır ve üç kaçakçıyı hapse atar. Giko kaçar ve tam planladıkları gibi pamuk çiftliğini yakar. Herkes Giko’nun peşindedir. Ancak, kitlendiği odadan kaçmayı başaran Gayaneh, Giko’yu bulur. Ama malesef Giko, Gayaneh’i bir hançer ile yaralar. En azından Gayaneh’in çığlığı sayesinde Giko yakalanır ve hapse atılır. Gayaneh’i kurtaran komutan Kazakof ile Gayaneh’in arasında ise bir aşk başlar.

Şimdi sıra dünyaca ünlenmiş, Ayşe’nin dansında..Melodinin hiç yabancı gelmeyeceğine eminim.

Son perdemiz, tüm bu olaylardan tam bir sene sonra açılır. Bu neşeli günde hem çiftliğin onarılması kutlanmakta, hem de düğünler yapılmaktadır. Karzakof ile Gayaneh ve Armen ile Ayşe evlenmektedir. Birçok halk dansı yapılarak kutlamalar gerçekleştirilir ve balemiz mutlu son ile perdelerini kapar. Bu son perdede yapılan Kılıç dansı, Haçaturyan’ın bilinen en ünlü eserlerinin başında gelir. 

Ben çok severek dinliyorum..öneririm..:)