100 yıllık uyku (Çaykovski)

Hepimizin çocukken ‘uyuyan güzel’ çizgi filmini izlemişliği vardır, değil mi? Ben şimdi size 'uyuyan güzel' dediğimde, zihninizde ya güzeller güzeli prenses, ya kendisine daha bebekken yapılan acımasız büyü, ya yıllarca uyuması ya da yakışıklı prens tarafından öpülerek uyandırılması gibi değişik parçalar canlandı.  Buraya kadar güzel.

Peki, hanginizin aklına ‘uyuyan güzel’in müziği ile alakalı bir şey geldi?

Maalesef, filmler çoğumuzu kolaya kaçmaya itiyor ve filmlerde gördüğümüz kadarı ile kalıyoruz. Hiçbir şeyin tam olarak nereden geldiğini bilmeden…

Uyuyan güzel balesi hakkında yazmaya karar verdiğimde de ilk fark ettiğim bu oldu. Walt Disney çizgi filminde ne gördüysek. Belkide bir bale olduğunu, hatta Çaykovski olduğunu bilmeden...

Uyuyan güzel, aslen yazarı tam olarak bilinmeyen, kulaktan kulağa yayılmış bir peri masalıdır. İlk olarak yazıya dökülmesi, 1697 senesinde Charles Perrault isimli bir Fransız tarafından gerçekleştirilmiştir. Çaykovski ise bu masaldan esinlenerek, 1889 senesinde bir bale yazmıştır. Üç balesinin ikincisidir. Aslında, masalın birçok bale versiyonu yapılmıştır ama hiçbirimizin şaşırmayacağı üzere, Çaykovski’nin yazdığı ilk önemli yapıt olarak kabul edilir. Dahası, bugün kalıpları oturmuş olan ‘klasik bale’ tanımının standartlarının oluşmasına da liderlik etmiştir.

Prömiyeri 1890 senesinde St. Petersburg’ta Marinski tiyatrosunda yapılan bale, giriş bölümü (prolog)ile başlar ve 3 perde ile devam eder. Buarada, Marinski tiyatrosunu yazın bir kenara, çünkü daha çok duyacaksınız. Neredeyse, tüm zamanlarda birçok önemli Rus eserlerinin ilk gösterimlerinin yapıldığı tiyatrodur. St. Petersburg’a giderseniz, burada mutlaka bir bale izlemenizi öneriyorum. Salonu görmeye değer!

Gelelim, kısaca hikayemize..

Uyuyan güzelin prolog bölümünde, Kral 24.Florestan, Aurora ismini verdiği kızının doğumu onuruna sarayında görkemli bir vaftiz töreni düzenler. Altı önemli peri davetlidir ve geliş nedenleri, prensese hediye olarak güzellik, sağlık, mutluluk, refah, cömertlik, müzik yeteneği gibi hediyeler vermektir. Ama davetli olmayan kötülükler perisi Carabosse tarafından parti basılır ve prensese 16.yaşında eline batacağı bir çıkrık iğnesi ile ölmesi kaderi hediye edilir.  Henüz hediyesini vermemiş Leylak perisi tarafından bu lanet, 100 yıllık bir uyku olarak değiştirilir. Böylelikle, ana iyi karakterimiz Leylak perisi olup çıkar. İzlemek isterseniz, buyurun Carabosse’nin hayatımıza girdiği ve Leylak perisinin onun karşısına çıktığı sahne..

Ufak bir detay: Balede perilerin giydikleri renkler, canlandırdıkları karakterler ile alakalı. Örneğin, leylak perisi, lila rengi ile karşımızda…

İlk perdemiz, 16 sene sonra prensesin doğum gününde açılır. Herkes eğlenirken, kral ve kraliçe endişe içindedir. Bu sahnede, belkide Uyuyan güzel balesinin  ve Çaykovski'nin en ünlü valslerinden biri bulunuyor. Vals sevenlerin hemen favorilerine eklemesini öneriyorum. (Act1, No:6 valse - grande valse villageoise)

Kutlamalar sürerken beklenen olur. Carabosse’nin düzenlediği oyun ile prensese bir iğne batar ve ölür. Söz verdiği gibi ortaya çıkan Leylak perisi bu laneti değiştirir ve prenses ile tüm sarayı 100 senelik uykuya yatırır. Uyanmaları için gereken tek şeyin ise, bir prensin öpücüğü olduğunu ekler ve tüm sarayı sarmaşıklar ile sararak, korumaya alır.

İkinci perdemiz, bu sefer 100 sene sonra açılır. Beklediğimiz kahraman prens ile karşı karşıyayız. Prens, düzenlediği bir av partisi sırasında, Leylak perisi ile karşılaşır. Peri, kendisine prensesten bahseder. Hikayeden ve prensesten etkilenen prens, kurtarıcı olmak için düşer yollara…Carabosse’nin tüm engellerini geçer, sarmaşıkları deler ve prensesimizi öperek uyandırır.

Üçüncü ve son perde ise, bize uzun uzun mutlu sonu gösterir. Düğün sahnesini & kutlamaları…

Aslında, masalın konusu Çaykovski’nin bale eserleri ile rahatlıkla örtüşen bir konu. İyiler, kötüler ve savaşları. Sonunda ise, kazanan iyiler. Kim bilir, belki de peri masallarını hala çok sevdiğim için, Çaykovski’ye olan hayranlığım :) Ama insan hayal ettikçe yaşar, değil mi?