Fındıkkıran (Çaykovski)

Çocukluk anılarımın arasında annemin bizi ittire ittire götürdüğü AKM günleri vardır. O günler bana ne çok keyif verirdi, ne de AKM ile o eserlerin değerini anlardım. Şimdi arıyoruz...Hem balelerin, operaların sergilenmesini, hem de AKM'ye gidebilmenin keyfini.

Çok severek gittiğimi hatırladığım iki eser vardır. Biri 'Kral ve Ben', diğeri ise 'Fındıkkıran'. Bugün yazarken bile sahnenin ışığı, o masalsı ışıl ışıl yılbaşı süslemeleri gözümün önündedir.

Fındıkkıran balesi Çaykovski'nin senfonik yapıtlarında olduğu gibi karamsar olmaması ile dikkat çeker. Çaykovski baleyi en az Mozart kadar yaşama sevinci ile dolu müzikler ile süslemiştir. Çaykovski'nin 'Bale, senfoni gibi bir yapıttır' düşüncesini yansıtırcasına, Fındıkkıran balesi armoni yapısı ve çalgısal zenginliği ile temposunu hiç kaybetmeyen bir yapıttır.

Aslında Fındıkkıran balesi Çaykovski'ye bir anda ilham gelmesi ile bestelenmiş bir eser değildir. St. Petersburg Krallık Tiyatrosu, Uyuyan Güzel balesinin üstün başarısının ardından Çaykovski'ye Aleksandr Dumas'ın Fındıkkıran öyküsünü kullanarak bir bale yaratması talebinde bulunur. (Buarada Dumas'ın eseri aslında ikinci uyarlamadır. Orjinal Ernst Theodore Amadeus Hoffmann isimli bir Alman yazara aittir) Eseri başta Çaykovski pek beğenmez ancak Paris'e yaptığı ziyaret sırasında ilk defa duyduğu 'çelesta' enstrümanı kendisine bale için ilham verir. Çaykovski Fındıkkıran'ı yaratmaya karar verir.

Çelesta enstrümanını tanımak isterseniz

Çelesta'nın sesinden ilham alarak yazdığı 'Şeker Perisi' dansı

Eser 1892 senesinde St.Petersburg'ta Marinski tiyatrosunda sergilenir. Beklendiğinin aksine, bale hiç beğenilmez. Bugün eser çok meşhursa, zaman içerisinde dünya çapında yapılan değişik kareografilerin parmağı var. Birde Çaykovski'nin son balesi olması esere ayrı bir önem katar!

Konusuna gelince, Alman Stahlbaum ailesinin evinde verilen yılbaşı partisinde ailenin kızı Clara'ya küçük bir adam şeklinde olan fındıkkıran hediye gelir. Clara'yı kıskanan erkek kardeşi Fritz, fındıkkıranı kırar. Ancak hediye getiren noel baba fındıkkıranı tamir eder ve Clara gece yılbaşı ağacının altında fındıkkıranına sarılarak uyur. Bundan sonraki sahneler aslında Clara'nı gördüğü rüyalardır. 

Clara Fare Kralın komutasındaki fareler ordusunun odaya girmesi ile uyanır. Kaçmak ister ama fareler Clara'yı yakalar. Cesur Fındıkkıran komutasında ki kurşun askerler ordusu ile fareler ordusu çatışır. Clara'nın terliğini kafasına atması ile dikkati dağılan Fare Kral, fındıkkıran tarafından bıçaklanır. Fındıkkıran bir anda yakışıklı bir prense dönüşür. Clara ve yakışıklı prens, prensin ülkesine doğru yola çıkarlar. Karların etraflarında dans ettiği çam ormanlarından geçerler. Fındık kabuklarından yapılmış ve yunusların taşıdığı sallar ile 'Şeker Diyarına' varırlar. Çocuk bu; rüyasında elbet şeker görecek. Prens, kendisi uzaktayken yerine bakan Şeker perisine Clara'nın kendisini nasıl kurtardığını anlatır ve kutlamalar başlar. 

Balenin sonu Clara'nın uyanması ile biter. Clara kendisini yılbaşı ağacının dibinde Fındıkkırana sarılmış bir şekilde bulur.

Fındıkkıran yılbaşı zamanı geçmesi nedeni ile, yeni yıl ile özdeşleşmiş bir eserdir. Ama siz izlemek isterseniz, mutlaka yeni yılı beklemenize gerek yok.....