Musorgski'nin Bilinmeyen Yönleri

Bu aralar Musorgski ile birlikteliğimiz pek iyi... Kendisi hakkında okuya okuya bir hal oldum. Ama çok enteresan şeyler öğrendiğim de kesin. Baktım size hayatını yazmışım, o zaman bu ilginç notları farklı bir paylaşım yapayım dedim. 

1856

Size Musorgski'nin Rus 5'leri ekibinin delisi olduğundan bahsetmiştim. Ne kadar farklı kaynak okursam okuyayım bu konuda fikrim değişmiyor, ancak neden ve niçinlerini çok daha iyi anlıyorum. Musorgski çok zor ve problemli bir hayat yaşar. Sıkıntılar hiç bir zaman peşinizi bırakmaz. Dahası okul yıllarından sonra girdiği muhafız alayı kendisini olumsuz etkiler. Rus Çar'ının en gözde alayında tüm yakışıklı subaylar en aristokrat şekilleri ile yerlerini alırlar. Ancak alay o kadar disiplinlidir ki… Birde disiplinli yaşamın yanı sıra içinde bulundukları zorlu hava ve doğa koşulları söz konusu olunca, alaydaki tüm muhafızlar boş zamanlarınızı alkol, eğlence, kadınlar ve kumar ile geçirir. İşte Musorgski'nin alkol ile tanışıklığı bu şekilde olur. Alay Musorgski'yi her anlamda çok değiştirir aslında. Sıkılgan ve sessiz olan genç Musorgski, son derece kendine güvenli, kibirli, Fransızca kelimeler ile süslediği aristokrat konuşma tarzı ile çıkar karşımıza. Kadınlar hayran, hayat güzel. Ama işte aslında bu dönem hayatını sarsan alkolizmin temelinden başka bir şey değildir.

Musorgski'nin kibar mizacı ise devam eder. Yıllar içinde bu özelliğini de alkolizm problemi arttıkça kaybeder. Aslında belki de başından beri hiç bir zaman kibar bir mizacı yoktu, tamamen bir maskeydi. Örneğin Rimski-Korsakov'un karısı böyle olduğunu savunanlardan biridir. Hoş bana kalırsa bu durumun hikayesi başka. Nadejda Musorgski'ye kız kardeşi Aleksandra'yı ayarlamak isteyince, besteci tüm davranış bozukluklarını Nadejda'ya gösterir. Nedenine gelince Musorgski ilişki ve evlilik konusunda pek ılımlı bir insan değildir. Hele hele evlilik. Aman aman :) Bir arkadaşına yazdığı mektupta bir gün kendisini astığını ya da vurduğunu duyarlar ise, tahminen bir gün önce evlenmiş demektir diye yazar. Hoş kendisi mi intihar eder, yoksa evlendiği kadın mı bu huysuz adamın canına kıyar. İşte orasını bilemem! Tabii klasik, Musorgski'nin eşcinsel olduğu dedikoduları da çıkar. Ama ben pek doğru olduğuna inanmıyorum. Bana kalırsa zaten yeterince problemli bir hayatı olması ve oldukça yoksul kalması onun evlilikten kaçmasına neden olur.

Gelelim müzik hayatında ki ilginç noktalara. Rus 5'leri ekibi içerisinde en ulusal akımı savunan kişi olarak Balakirev gösterilir. Oysa Musorgski ondan daha koyu, ondan daha sert tepkiler ile Rus ulusalcılığını savunan kişidir. Küçükken kendisine bakan dadısı Rus efsanelerin, kahramanlarını ve masallarını çok sevdiği için Musorgski'ye bunları anlatır dururmuş. Artık o kadar çok anlatmış ki, Musorgski hayal aleminde bu kahramanlar ile arkadaşlık ettiğini falan savunur hale gelmiş. İşte bu etki nedeni ile Musorgski hiç bir zaman Batı müziğinin etkisini, özelliklerini, kurallarını kabul etmez; edemez çünkü. 

Bu Rus kahramanlarının dünyasına fazla girmesi aynı zamanda gerçek Rus hayatının da ne kadar iyi bir kaynak olduğunu fark etmesini sağlar. Musorgski aslında romantik dönem bestecisidir. Ama ona pek uygun değil ki herhalde bir 'gerçekçilik' akımının etkisi altına girme eğilimi içerisinde olur. Gerçekçilik derken günlük olayların, konuşmaların eserlerde kullanılmasından bahsediyorum. Herşey gerçeğe uygun, her detayın bir yaşanmışlık olabilme ihtimali var. 

Yalnız hayatı boyunca romantizm ile gerçekçilik arasında gidip gelir. İlk 'gerçekçi' akımından olan eseri, Nikolay Gogol'un 'Evlilik' eserinden yazdığı komedi operasıdır. Zaten Evlilik ismi ile Musorgski'nin romantik bir aşk hikayesini besteleyeceğini düşünemezdik herhalde. Yapısına aykırı. 4 gencin bir kızı evlenmeye ikna etmesi üzerine olan konu çok keyifli ve komiktir. Her karakterin kendine has özellikleri vardır. Ancak bu operayı kendisi tamamlayamaz. Klasik!

Musorgski kendi eserlerini kendisinin tamamlayamaması ile ünlüdür. Hep yarım kalır. En ünlü eseri olan Boris Godunov'u kendisi tamamlar ama onu dahi Korsakov, Musorgski'nin ölümü sonrası şöyle bir elden geçirir. Zaten Korsakov en çok Musorgski eserini tamamlayan bestecidir. 

Ölümü çok ani olur aslında. Geç başladığı bestecilik kariyerini erken ölümü ile sonuçlandırınca, aşağı yukarı her eseri bestecinin 'erken dönem' eseri olarak değerlendirilir. Tek dönem. Az eser. Zaten besteciye göre kaç adet eser yaptığın değil, yaptığın eserlerin kalitesi önemlidir. İyi de nerdeyse hiç bir eserini tamamlamamış olan Musorgski nasıl bu kadar iddialı bir fikri savunur, ben anladım. Anlayan? İstemiş ama olmamış diyeceğim ama ömrü varken bir çok çalışmasından sıkılıp bırakır. 

Musorgski St. Petersburg'ta Tihvin mezarlığında gömülüdür. Ama ziyarete giderseniz bilin ki sadece mezar taşını ziyaret etmiş olursunuz. Çünkü 1935-37 yılları arasında gömülü olduğu Tihvin mezarlığı sınırlarında bir düzenleme yapılması gerekir. Rus yönetimi bazı mezarların yerini değiştirmek durumda kalır ama aslında sadece mezar taşlarını taşıyabilirler, mezarlar oldukları yerde gömülü kalırlar. Anlayacağınız Musorgski bugün bir otobüs durağının altında gömülü. Tüm şanssızlığı ile beraber...