Benim aklıma ilk olarak, seneler önce izlediğim Uğur Yücel filmi geliyor. Filmi izledikten sonrada, filmin ismi ilgimi pek çekmemiş olacak ki, Balalayka nedir diye hiç araştırmamışımdır. Yıllar içerisinde karşıma çıktığında anladım ki, Balalayka folklorik bir çalgıdır ve Rusya’ya özeldir.
Söylediğim gibi, Rusların bir çoğu Balalayka nedir sorusuna, Rus halk çalgısı diye cevap verir. Ancak pek az insan bu çalgının tarihçesini bilir.
Balalayka üç yüz yıldan bu yana Rusya’da bilinen bir çalgıdır ve o dönemin en yaygın halk çalgısıdır. Balalaykanın 18. yy’da köylüler tarafından icat edildiği söylenir. Bu çalgı zaman içinde sadece köylüler arasında değil, skomoroh adı verilen eski zaman Rus aktörleri arasında da yayılmıştır. Skomoroh Orta Çağ Rusya’sında aktörlere, dansçılara verilen isimdir. Bu insanlar fuardan fuara, şehirden şehire gezer gösteri yaparlarmış. Ancak o zamanlar balalayka onlar için okudukları şiir ve nüktelere eşlik eden bir çalgı iken, şimdi çok geniş imkanlara sahip bir solo enstrüman haline gelmiştir. Bu enstrüman gerçekten de Rus halk folklor kültürünü sembolize eder.
Karadeniz’in kemençesi, Anadolu’nun sazından bildiğimiz görüntüler balalayka içinde aynıdır. Balalayka eşliğinde bayram günlerinde şarkılar söylenir, dans edilirmiş....
Balalaykanın genel görüntüsü aslında pek değişmemiştir: Uzun sapı olan üçgen gövdeli bir çalgıdır. Toplam üç teli vardır.
Yinede birebir aynı şekil ve konstrüksiyon ile bugüne ulaşmıştır demekte zor; elbet bazı değişikliklere uğrayarak yeni modellemeleri çıkmıştır. Şimdilerde sadece üçgen değil, yuvarlak gövdeli balalaykalar da vardır.
Boyutları değişik olan balalaykalarda ortaya çıkmıştır. Bunlardan biri bir insan boyundadır ve kontrabas balalayka olarak adlandırılır. Bu çalgı alçak notalarda ses çıkarır.
İlk balalayka orkestrası 1888 senesinde kurulmuştur. Bu orkestrada değişik ebat ve tınılarda balalaykalar yer almıştır ve o dönemde bu orijinal çalgı için hazırlanan repertuar da şekillenmiştir. Rus halk çalgıları ile profesyonel icranın babası Vasiliy Andreyev olarak kabul edilir. Andreyev, balalaykayı akademik bir müzik aleti olarak Dünya’ya da tanıtan ilk kişidir. Adı geçen orkestra bugün de mevcuttur ve adı Andreyev Devlet Akademik Rus Orkestrası olarak geçer.
Profesyonel müzisyenler, balalayka ile her şeyin çalışanabileceğini iddia ederler, oysa bu enstrümanın sadece 3 teli vardır :) şaşırtıcı ama gerçek!
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder